Heb je je altijd al afgevraagd waarom de A4 de A4 heet en de N11 niet N481? Dit stukje geschiedenis over ons snelwegennet legt het je uit.
Anders dan je misschien zou denken, is de A1 bijvoorbeeld helemaal niet de oudste autosnelweg van ons land. Dat is namelijk een deel van rijksweg 12, die al in 1937 werd opgeleverd. Het eerste volledige stuk autosnelweg dat werd opgeleverd was de A2, het stuk tussen Amsterdam en Utrecht werd in 1954 in gebruik genomen.
Het eerste rijkswegenplan
In 1915 dient Minister van Waterstaat Cornelis Lely (inderdaad, die van de dijk en de Vinex-stad) het eerste rijkswegenplan in. Hierin pleit hij voor doorgaande wegen tussen de verschillende grote steden van ons land. Aangezien de Eerste Wereldoorlog op dat moment in volle gang is en autoverkeer wordt lamgelegd door benzinetekorten en rijverboden, komt het plan nooit van de grond.
Het rijkswegenplan uit 1927 versus de huidige situatie
Terwijl de auto gestaag aan een opkomst bezig was, groeide het wegennet niet mee en was de automobilist aangewezen op door lokale overheden aangelegde wegen die doorgaans niet van goede kwaliteit waren. In 1927 komt er dan eindelijk een nieuwe rijkswegenplan, ditmaal veel uitgebreider dan het plan uit 1915. In dit plan krijgen de rijkswagen allemaal een eigen nummer en wie dit plan uit 1927 over de huidige wegenkaart legt, ziet verassend veel overeenkomsten. Het plan wordt nog verder verfijnd in 1932, waarin rijkswegen 1 tot en met 82 worden ingetekend.
Bij de nummering krijgt Amsterdam als hoofdstad de voornaamste rol. Rijksweg 1 loopt van Amsterdam via Bunschoten naar Hoevelaken en de rijkswegen 2 tot en met 7 liggen met klok mee rondom Amsterdam. Rijkswegen 8,9 en 10 verbinden andere steden in Noord-Holland met elkaar, rijksweg 11 gaat van leiden naar Bodegraven en rijksweg 12 tot en met 14 lopen vanuit Den Haag. Van 15 tot en met 20 is Rotterdam aan de beurt tot we uiteindelijk bij rijksweg 82 aanbelanden die Maastricht met het Belgische Lanaken verbindt.
klik voor grotere afbeelding
Hoewel veel van deze snelwegen nooit worden gerealiseerd, is dit rijkswegenplan wel in grote mate bepalend geweest voor de naamgeving van ons netwerk van autosnelwegen. De A1 is inmiddels doorgetrokken tot aan de Duitse grens, de A2 sinds kort tot aan de Belgische grens en de A4 loopt van Amsterdam -eindelijk- tot aan Pernis nadat na vijftig jaar gesteggel het stuk tussen Delft en Rotterdam is aangelegd. Dat de A4 eigenlijk een directe verbinding moest worden tussen Amsterdam en Antwerpen blijkt wel uit het feit dat tussen Heijningen en de Belgische grens eveneens een stuk snelweg ligt met de naam A4. Dit stuk zal vermoedelijk nooit meer gerealiseerd worden, aangezien je via de A15, A29 en A59 tegenwoordig je weg kan vervolgen en de route A2-A27-A16 nu de belangrijkste en snelste verbinding is tussen Amsterdam en Antwerpen.
Stille getuigen van nooit gerealiseerde plannen
Rijksweg 3 werd nooit gerealiseerd als autosnelweg en naar een A3 moet je in ons land dan ook tevergeefs zoeken (de Audi buiten beschouwing gelaten). Na diverse aanpassingen aan de route werd het plan om een snelweg dwars door het groene hart te laten lopen definitief afgeblazen. Een klein deel van het traject werd echter wél gerealiseerd en dat is de N3 bij Dordrecht.
Rijksweg 2 bij Nunspeet, vermoedelijk niet lang na de opening. Op de voorgrond een Fiat 1100.
Uiteindelijk zijn vrijwel alle één- en tweecijferige A- en N-wegen terug te leiden naar oude Rijkswegenplannen waarin de laagste getallen rondom Amsterdam te vinden zijn, de twintigtallen in Zuid-Holland, De dertig- en veertigtallen in Oost-Nederland, vijftig- en zestigtallen in zeeland en Brabant en de meeste wegen in Limburg een getal hoog in de zestig of zeventig hebben.
Indien mogelijk krijgen ook nieuw gerealiseerde wegen een naam die in deze systematiek past. Neem de A5, de snelweg vanaf knooppunt Coenplein (met de A10) tot aan knooppunt de Hoek (met de A4). Deze loopt weliswaar niet vanaf Amsterdam naar Haarlem, maar valt wel mooi tussen de A4 en A7/8 in. Overigens heette het korte stukje snelweg tussen Haarlem en Halfweg, in de richting van Amsterdam eerst A5, maar dit stuk weg is in 1993 omgedoopt tot A200.
Uitzonderingen
Natuurlijk zijn er altijd uitzonderingen. In rijkswegenplan 1932 wordt Rijksweg 6 nog beschreven als een verbinding tussen Amsterdam en Velsen, maar dit plan werd begin jaren ’50 definitief geschrapt. In het rijkswegenplan uit 1968 wordt de min of meer huidige rijksweg 6 voor het eerst benoemd, dan nog via Haarlem, onder Amsterdam door, door Flevoland via Emmeloord door tot aan Groningen. Uiteindelijk zal de weg aangelegd worden vanaf Knooppunt Muiderberg (met de A1) tot aan Joure, waar een verbinding is met de A7. Het stuk tussen Joure en Emmeloord was voor de voltooiing van Lelystad overigens de A50, maar in 1994 zijn deze twee snelwegen samengevoegd tot de A6. Het overige stuk A50 is nu de N50.
Een andere uitzonderingen is bijvoorbeeld de A38 bij Ridderkerk, met 1548 meter de kortste autosnelweg van Nederland. Ook de A326 bij Wijchen is een vreemde eend in de bijt. Maar los van dergelijke uitzonderingen, is de nummering van onze snelwegen eigenlijk lang niet zo willekeurig als je misschien dacht.
Foto’s: Beelbank Rijkswaterstaat, met dank aan @87sandyd voor de initiële vraag.
Leuk stuk geschiedenisles! Dank daarvoor.
Hier in Amstelveen, bij mij in de buurt, heb je nog een ‘dijkje’ dat destijds werd aangelegd voor de nooit gebouwde A3 (als ik me niet vergis). Blijft toch een raar gezicht dat tot op de dag van vandaag nog ligt.
Top! Leuke info
En toch zou het een stuk logischer kunnen door niet 020 als norm te nemen (welk gezond brein doet dat immers) maar bijvoorbeeld Utrecht en van daaruit de hoofdwegen te gaan nummeren. Een ander idee is om te kijken naar de belangrijke doorgaande wegen richting het buitenland en tussen belangrijke steden in het binnenland. Dus nummeren op basis van importantie in plaats van op basis van een aftandse stad die met de taas nog in de dertiende eeuw is blijven plakken en economisch en politiek gezien geen donder betekent.
@vonklausenburg: ah gossie, zit wel diep he?
@aarsgewei: Nee hoor, gewoon infrastructurele logica: Amsterdam is voor vervoer een totale plek van insignificantie.
@vonklausenburg: oja want op schiphol vliegen ze alleen met modelvliegtuigjes ?
@saikol: Oké.
@saikol: Schiphol ligt niet in Amsterdam.
@budha: nee, Schiphol heeft zo belachelijk veel start- en landingsbanen dat er zelfs eentje in Haarlem ligt. Heb je de pech dat je toestel daar landt dan zit je nog 20 minuten in een taxiënd toestel. Ach, dat bereidt je voor op de 20 minuten bustocht naar langparkeren. Een van de grootse politieke blunders die er in Nederland gemaakt zijn is het niet verplaatsen van Schiphol naar de Flevopolder.
@vonklausenburg: och Jeetje, je wilt dus bij Rotterdam beginnen met tellen?
@lekbak: Nee, Utrecht!
@vonklausenburg: lol. Den Haag heeft de politiek, Amsterdam heeft de zuidas en Rotterdam heeft de haven waar de politiek en de zuidas op draaien.
@lekbak: snuifas*
@vonklausenburg: En nu… Wil je het alsnog veranderen of kun je er wel mee leven? Wat maakt het nou uit dat ze Amsterdam hebben gekozen?
@cloverleaf: Omdat 020 de onrechtmatige hoofdstad is. Den Haag zou het moeten zijn.
@vonklausenburg: Zucht… Maak je niet zo druk om zoiets onbenulligs. Waarom zou Den Haag de hoofdstad moeten zijn? Omdat de regering daar zetelt? Met jouw logica kun je dan beter de regering in Amsterdam vestiging. Amsterdam is nou eenmaal de stad in Nederland met de rijkste historie en de grootste (internationale) aantrekkingskracht. Rotterdam is een ontzettend belangrijk internationaal logistiek maar Den Haag heeft buiten de regering en de zetel van Shell vrij weinig te betekenen. Daarnaast liggen de 4 grootste steden van NL in een straal van 80km. Wat maakt het uit in godesnaam? Je klinkt een beetje zielig en gefrustreerd…
@cloverleaf: ICC, Vredespaleis, halve Europese en internationale rechtspraak zetelt er. Voor de rest is er niets nee. Daarnaast was Den Haag hoofdstad tot een ene Lodewijk zich met z’n Franse pik er mee ging bemoeien en de naar vis stinkende boeren in 020 gingen stampvoeten.
@vonklausenburg: Amsterdam bedoel je met 020? Amsterdam? Amsterdam. Amsterdam. Je weet wel. Amsterdam. Amsterdam. De hoofdstad. Amsterdam. Mooie stad ook, dat Amsterdam. Amsterdamamsterdamsterdamsterdamsterdamsterdam. Overigens zijn Utrecht, Rotterdam, Den Haag, Breda, Eindhoven en zelfs Jispingboertange mooie steden. Of is Jispingboertange een dorp?
Kinderachtig gedoe dat je zo’n hekel aan een stad hebt dat je de naam weigert te noemen. Überhaupt is het te idioot voor woorden dat je als weldenkend mens een hekel hebt aan een stad (of een automerk, om maar even on topic te blijven).
Dus, doe alsjeblieft normaal en verspil je energie aan zaken waar je nog iets aan hebt. Aan Amsterdams Heineken bier bijvoorbeeld. Of Grolsch. Uit Groenlo.
@nicolasr: ik moet heel hard lachen hierom vooral alinea 1 en de afsluiting. De rest: is geen hekel joh, ik snap eerlijk gezegd niet waarom Amsterdam zo belangrijk wordt gevonden dat Mokum het middelpunt is van ’s lands rijkswegen. Utrecht was veel logischer geweest.
@vonklausenburg:
Wees blij dat je geen Fransman bent, in het kleinste gehucht, 1200 kilometer verder dan dat Mokum van Parijs ligt staat altijd een bord met ‘Paris’ Kijk maar, alleen en helemaal alleen ……voor jouw (kerstgedachte en zo)
http://danetdom.a.d.f.unblog.fr/files/2006/11/54laneuveville311.jpg
@desjonnies: Zoiets zie ik in Roemenië ook regelmatig: overal zie je op borden en paddestoelen langs de weg București staan. Dat slaat dus helemaal nergens op.
@desjonnies: niet om het een of ander, maar dit is in Maastricht: https://www.google.nl/maps/@50.8664971,5.7241582,3a,75y,52.36h,97.28t/data=!3m9!1e1!3m7!1sv8IdnCB8dokD4EzOG_FeZw!2e0!7i13312!8i6656!9m2!1b1!2i28
@Dizono: in Groningen kan je ook de weg naar Amsterdam al op de borden vinden.
@lekbak: In Amsterdam zie je ook al Leeuwarden, Groningen, Hengelo en Maastricht op de borden staan. So what?
@wijsneus: juist. Overal kan je de weg naar de hoofstad vinden en vanuit de hoofdstad kan je naar alle richtingen ook de weg vinden.
Probeer dat maar eens met Utrecht, Rotterdam of Den Haag. Die zie je alleen op de borden als het de volgende grote stad is, behalve als je in Amsterdam bent natuurlijk.
@lekbak: Dat komt omdat RWS met zogenaamde eindoelen en systeemdoelen op de borden werkt. Hierbij worden belangrijke knooppunten en de eindoelen op de borden vermeld. Dat Amsterdam zo vaak genoemd wordt is dan ook logisch omdat simpelweg veel snelwegen eindigen in Amsterdam. Daarnaast kan je ook niet talloze bestemmingen op zo’n bord zetten. Is slecht voor de leesbaarheid en bovendien erg lelijk. Tot slot ook gewoon overbodig omdat praktisch iedereen navigatie gebruikt als ze ergens heen rijden waar ze niet bekend zijn.
@dizono: Dat heeft een hele andere reden.
Op de borden staan altijd twee plaatsen vermeld:
– Eindbestemming van de weg
– Eerstvolgende plaats.
Verder zetten ze vaak nog één of twee belangrijke plaatsen bij op de route of in de richting van die weg.
@slowland: Dat snap ik, maar dat geldt voor Parijs evenzo ;)
Wat een leuke auto’s in de header
Doe maar gauw die a10 van amsterdam naar lelystad aanleggen dan.
Beetje jammer dat het verhaal incompleet is. Autosnelwegen in de 300-serie zijn gewoon provinciale wegen. De A325, A326 en A346 worden dus niet door Rijkswaterstaat beheerd, maar door de provincie.
Ik rij dagelijks over het kortste stukje snelweg van nederland kom ik net achter. (Ik woon er om de hoek) Ik wist niet beter dan dat gewoon een N-weg was.
Geschiedenisles op de zondagmiddag. Erg leuk om te lezen en eigenlijk nooit echt bij stilgestaan.
@viezefreddyw: keer in de spits gaan rijden.. ;)
@viezefreddyw: Wat ik overigens zo’n verademing vind, is de toon van jouw reacties. Vrolijk, positief, opbouwend… kortom zoveel beter dan van het gros van de andere reaguurders. Die zijn als baby in een ketel met azijn gevallen, zo lijkt het soms wel.
Maar dit volledig terzijde…
@nicolasr: Kijk, dat is nog eens leuk om te lezen! Mooi compliment, dank daarvoor. Mooi om te zien dat de waardering er is aan de kant van de redactie, de goede kant!
Jouw schrijfwijze staat mij overigens ook heel erg aan. Keep doin’ that thang.
Eigenlijk is de A326 tussen Nijmegen en Wijchen zo vreemd nog niet, het is een ‘opgewaardeerd’ stukje N-weg, zoals we er wel meer kennen in Nederland. Dat geldt ook voor de nabij gelegen A325 tussen Nijmegen en Arnhem.
Wat hier wel opmerkelijk aan is: de A325 en A326 zijn, voor zover ik weet (and correct me if I’m wrong), de enige stukjes autosnelweg in Nederland waarvan het beheer niet bij Rijkswaterstaat ligt, maar bij de provincie (Gelderland).
’t is een FIAT 1100.
Een bijzonder taaie klassieker die bijzonder lang in productie is geweest, dit zal toch een wat vroeger model zijn ikzelf schat een 1100 D
http://www.autobelle.it/annunci/public0004/2img-1326839501.jpg
Dingen kosten vandaag de dag nog twee keer niets en zijn voor heel weinig geld te koop.
Zoals deze voor nog geen twee mille een klassieker die de smid en je nog kunt repareren.
Gek eigenlijk zo’n oude FIAT rijdt best lekker en is heerlijk no-nonsense
http://www.nederlandmobiel.nl/tweedehands-auto/fiat/1100-r-bj1967-sedan-orig-nl-auto/6580689
@desjonnies: verdorie, ik denk dat je gelijk hebt!
@dizono:
T’áar gaat het niet om.of ik gelijk heb, ben helemaal in de FIAT’s momenteel en bijzonder verliefd op dit bevallige exemplaar, een Alfa Giulia rivaal uit de zestiger jaren :
http://ww3.autoscout24.nl/classified/299775565?asrc=st|as
niet iedere klassieker hoeft een fortuin te kosten en dit is een hardstikke leuke bruikbare en snelle wagen
@desjonnies: ook leuk als Polski Fiat of Zastava. De 124 is ook al zo’n leuke wagen, al zien de meesten gewoon een oude Lada. Dit zul je overigens dan ook wel mooi leesvoer vinden: http://totalcarmagazine.com/classicandbeloved/2014/04/29/fiat_124_vs_lada_shiguli_1200/
@desjonnies: ik heb de halve middag besteed door op autoscout te loeren. Tot 1975 en in heel Europa, beginnend vanaf 1000 euro. De helft van wat ik zag was fiat. Die dingen kosten echt niks, en een hoop ziet er gewoon echt goed uit op de foto’s!
Al lijkt een polski 126 mij ook erg grappig. Oost of zuid is dus de vraag…
De A270 tussen Eindhoven en Helmond is ook wel leuk om te vermelden. Dat stukje nodigde altijd uit tot even trappen en hier werden dan ook regelmatig lieden met 200+ van de weg geplukt.
Is overigens ook een officieel test-tracé voor Rijkswaterstaat en TNO, dat vlak om de hoek zit in de Automotive Campus (het vroegere Volvo). Om deze reden is het stukje overdag 130 en ’s avonds 100kmh max.
@12trs: Pas op, sinds vorige maand mag je er ook overdag nog maar 100km/u!
Misschien heb ik eroverheen gelezen, maar één- en tweecijferige wegen zijn rijkswegen en driecijferige wegen zijn provinciale wegen. Een N-weg is meestal een tweebaansweg en een A-weg een vier- of meer-baansweg.
De A50 snelweg wordt op een gegeven moment de N50, maar blijft gewoon een rijksweg.
Nog chapaeu voor de bedenker van de N666, die het uiterst gereformeerde ‘s-Gravenpolder met de buitenwereld verbindt.
chapeau dus…
De A18 zou oorspronkelijk vanuit de Achterhoek Twente in moeten gaan, maar dat is nooit gebeurd.
In plaats daarvan is het nu de N18, waarvan over een aantal jaar een gedeelte autoweg zou moeten zijn. Met één strook, dus door al het vrachtverkeer effectief nog steeds een 80 kilometer weg. Lang leve onze overheid.
@silverarrow: zo ligt aan de andere kant van de IJssel de A348 die oorspronkelijk van Velp naar Zutphen zou moeten lopen. Helaas stopt die bij Dieren/Doesburg. Trekken ze die door(de ruimte is er) dan is het verkeers probleem in Dieren ook voorbij.
N3 was oorspronkelijk niet meer dan 3 kilometer tussen de brug Dordrecht-Papendrecht en een wijk in Dordrecht. Heel veel jaren later werd de verbinding tussen de brug en de A15 gemaakt weer een jaar of 15 later werden de laatste 3 kilometer aangelegd die de N3 aansluiten op de A16.
Klinkt logisch. En om nu alles te gaan omnummeren is ook zo onnodig.
Leuk stuk! Misschien leuk om nog eens in te gaan op de kilometrering. Wie kent bijvoorbeeld de hectometersprongen en de reden daarvan?
Er wordt ondanks het lang ondergesneeuwde plan toch weer serieus gekeken naar het doortrekken van de A4 op traject -pernis – klaaswaal vamwege drukte rond oud-beijerland. Dan zou hij toch nog wel met naamswijziging van de A29 amsterdam-antwerpen worden. Ik zie het nog best eens gebeuren.
@dieselaer: ze kunnen daar niet snel genoeg aan beginnen. De heuvel op A29 23.0 ligt er al klaar voor en de ruimte is er. Nu alleen nog onder de oude maas door.
Ik zit dit artikel te lezen en bedenk me: heb ik niet ergens een 1 of andere opmerking geplaatst over dit bij een topic…
Zie ik ineens mijn naam onderaan het artikel. Geen dank @dizono ;) Help jullie door mijn onkunde graag aan artikels wat weer mooi leesvoer voor mij is ^.^
Interessant artikel. Het lijkt op het eerste oog een ongestructureerd zooitje met die wegnummers in Nederland. In Duitsland hebben ze de structuur van oneven nummers van Noord naar Zuid en even nummers van Oost naar West. Maar in deze tijd van navigatie systemen maakt het eigenlijk allemaal niet meer uit.
Dit maakt autoblog met echte goeie vraag stukken en uitgebreide analyse en kennis overdracht wel.tot de beste auto platform. NICE WORK