Smart is een merk gespecialiseerd in compacte auto’s. Of misschien moeten we zeggen ‘was’: vandaag de dag bouwt Smart ook vrij grote (en vooral zware) elektrische cross-overs. Smart is van begin af aan in handen van Mercedes, maar sinds 2019 is het een joint-venture van Mercedes en het Chinese Geely.
Het maken van een kleine auto is bijzonder lastig, zeker als deze winstgevend moet zijn. Mercedes-Benz hanteerde jarenlang de kostprijs om een topproduct te maken en deed daar een marge op. Mercedessen waren enorm prijzig, maar gingen erg lang mee. Ondanks dat ze in hun klasse erg populair waren, bleven de aantallen relatief laag. Mercedes-Benz speelde langer met de gedachte om een kleinere auto te bouwen. In eerste instantie was daar in 1982 de Mercedes 190, maar ook het concept van een stadsauto bleef knagen. Sterker nog, op basis van de 190 heeft Mercedes een prototype gebouwd voor een ‘Stadtwagen’.
Toevallig was SMH daar ook mee bezig. SMH staat voor Société de Microélectronique et d’Horlogerie en is een Zwitsers bedrijf dat horloges maakt. Nicolas Hayek, de grote baas van dat bedrijf was bekend van de Swatch-horloges. Hoogwaardige en luxe horloges uit Zwitserland, maar wel speels en betaalbaar. Zijn idee was dat dat concept voor horloges ook van toepassing moest zijn op auto’s. Dus een kleine, compacte stadsauto die niet zozeer het goedkoopst is, maar wel enigszins betaalbaar. Een belangrijk aspect was dat je – net als bij een grote luxe auto – de kleine luxe stadsauto naar wens kon aankleden. SMH ging het project van deze auto uitwerken. De naam van het wagentje: de Swatchmobile!
Nicolas Hayek had door dat zijn idee goud was. Sterker nog, de potentie was dusdanig dat hij inzag dat andere fabrikanten zich bedreigd zouden voelen en vijandig zouden reageren op de plannen. Hayek wilde vooral zijn idee verkopen en tot wasdom brengen. Dat kon alleen, maar uiteraard ook in samenwerking met een ander automerk. De partner voor dat programma werd gevonden in de vorm van Volkswagen, nadat gesprekken met andere merken spaak liepen. Het geluk was van korte duur, want Ferdinand Piëch zag het niet zitten. Piëch kwam in 1993 aan de macht bij Volkswagen en had zelf een eigen idee over een kleine zuinige auto. Dat werd uiteindelijk de Audi A2. Hayek had de bui al zien hangen en was in de tussentijd op zoek naar andere partijen. Uiteindelijk vond men met Daimler-Benz de ideale partner.
MCC
Ten eerste waren merken c.q. concerns als Fiat, General Motors en Renault wel geïnteresseerd, maar die hadden al modellen in het lagere segment. BMW was ook een optie, maar dat merk zat in die periode met Rover in zijn maag. Daimler-Benz, het moederbedrijf van Mercedes-Benz, was de perfecte partner. Dat merk was bezig met een Baby-Benz in het C-segment (de A-Klasse) en de Swatchmobile zou daar mooi onder passen. Ook het luxe-aspect van de Swatchmobile sprak Mercedes aan. Zo kon men op kleine auto’s toch een beetje geld verdienen.
In 1994 was het dan zover. SMH en Daimler startte hun eigen onderneming Micro Compact Car, oftewel MCC. Daimler had een meerderheidsbelang van 51%, SMH de overige 49%. Mercedes toonde als voorbeeld de Eco Sprinter en de Eco Speedster. De eerste was een kleine hatchback, de tweede een dezelfde auto met een open dakje. Die auto’s waren niet voorzien van Swatch-logo’s, maar van de Mercedes-Benz ster. Mercedes wilde niet de naam Swatch gebruiken, maar er zou ook geen Mercedes op staan. Daarvoor koos men de naam Smart, wat een afkorting is voor Swatch Mercedes ART. De Smart Atlanta Concept, Paris Concept en Modular Concept gaven al aan welke kant het op zou gaan qua design. De koplampen, de Tridion-cel en achterlichten waren herkenbaar, evenals de vorm die we later zouden gaan zien op de Smarts.
Opstartproblemen Smart
De geboorte van de Smart City Coupé ging niet zonder slag of staat. Aanvankelijk was het de bedoeling dat de auto een hybride-aandrijflijn kreeg. Zo kon je elektrisch rijden in de stad en de verbrandingsmotor gebruiken op de snelweg. Dat zou uiteindelijk niet gebeuren. Ook een elektrische Smart zou er niet direct komen. De auto kreeg een bijzondere configuratie: een kleine 3 cilinder turbo die op de achteras is gemonteerd en de achterwielen aandrijft.
De transmissie was een gerobotiseerde handbak. Vanwege de kleine wielbasis, kleine spoorbreedte en relatief grote hoogte was de stabiliteit niet om over naar huis te schrijven. De Smart viel namelijk om in de elandtest en ook bij andere tests bleek de auto behoorlijk instabiel. Extra zuur voor Mercedes-Benz, dat met de A-Klasse exact hetzelfde probleem had. In beide gevallen waren het voor hun tijd extreem veilige auto’s met de meest doordachte constructie en voorzieningen, maar omdat ze omvielen werd dat imago meteen om zeep geholpen. Smart modificeerde de auto. Aan de achterkant werd de auto iets breder, de achterbanden werden breder en de auto kreeg ESP.
De Smart City Coupé kwam ook naar Nederland in 1998. Er was keuze uit diverse luxeniveau’s en motoren. Brabus hielp mee met de Smart Sportsyle. Voor de echte vrek komt in 1999 de Smart CDI, dt was destijds een van de eerste auto’s met commonrail-injectie. In 2000 verschijnt de Cabrio-versie. Ook worden de banden met Swatch in 2000 verbroken. MCC heet nu officieel Smart. De heeft nog wel de B-stijl omhoog, maar je kan het dakje wel naar achteren wegklappen. De Smart slaat goed aan en is in diverse grote Europese steden een veel geziene auto. In 2002 facelift Smart de auto waarbij de meeste kleine aandachtspuntjes eruit worden gefilterd.
Op basis van het succes gaat Smart het idee verder uitbouwen. Dat doen ze met knotsgekke auto’s. De Smart Crossblade is zo’n auto. Een peperdure Smart Cabrio zonder voorruit en zonder deuren. Althans, er is een soort stang dat dienst doet als deur. Misschien nog wel bijzonderder is de Smart Roadster en De Roadster Coupé. Dit zijn kleine pure sportwagentjes. Het idee is dat je met de originele techniek van een Smart City Coupé een sportwagen kan bouwen. Rond deze periode zijn kleine en betaalbare open auto’s helemaal de rage, waardoor het idee nog niet eens zo heel erg gek is. Een succes wordt het helaas niet en in 2006 haalt Smart het model uit productie.
Smart ForFour
Een slimmer idee van Smart is de ForFour. Met de komst van de ForFour wordt de City-Coupé omgedoopt tot ForTwo. De Smart ForFour staat op basis van de Mitsubishi Colt en is ook te verkrijgen met Mitsubishi-motoren. Ondanks de funky styling, vele uitvoeringen en zelfs een toffe Brabus ForFour, is het een flop. Smart haalt ook dit model in 2006 uit productie. Jammer voor ons Nederlanders, want de ForFour wordt gebouwd in de NedCar fabriek. De Mitsubishi Colt blijft nog wel eventjes in productie, overigens.
In 2007 verschijnt de tweede generatie ForTwo. Deze is ietsje groter (maar nog steeds compact) en wordt nu ook verkocht in de Verenigde Staten. Er is wederom een driedeurs hatchback of een cabriolet. Er zijn benzinemotoren, diesels en ‘MHD’’s, wat staat voor Mild Hybrid Drive. Vergis je niet, dit is niet meer dan een start-stop systeem.
Samenwerking Smart en Renault
Ondanks dat Smart een gerespecteerde naam is, blijft het echte succes uit. Om de kosten te kunnen drukken zoekt Mercedes een partner om de auto mee te ontwikkelen. Die vind men in Renault. Mercedes en Renault werken samen op het gebied van bedrijfswagens (zo zou later de Citan een Kangoo zijn met andere badge) en zijn vele kleine Mercedes-modellen voorzien van een Renault motor. Het komt Renault ook wel goed uit, want zij moeten een opvolger ontwikkelen voor de Renault Twingo.
In principe bouwt men een Twingo op de basis van een Smart. Dat is duidelijk te zien aan de layout van de Franse hatchback. De motor ligt op de achteras en drijft de achterwielen aan. Een unicum in deze klasse, op de Smart na uiteraard. Nieuwe is de Smart ForFour. Waar de vorige generatie ForFour een Mitsubishi Colt met ander koetswerk was, is de nieuwe ForFour een echte Smart, dus met de motor en aandrijving achterin. Er zijn echter wel vijf deuren en er is een achterbank. De Renault Twingo is het zustermodel van de ForFour. Er is geen korte Twingo zoals er wel een korte Smart is. Ook is er een Smart Cabrio.
Heel veel succes levert het vooralsnog niet op. Het is een beetje een tafellaken en servet verhaal. Smart doet het veel te goed om het een flop te noemen, maar de grote aantallen worden niet gehaald. Dat komt ook door de veranderingen in de markt. Deze wordt gedomineerd door cross-overs en ook elektrische auto’s nemen toe in populariteit. Dat laatste kan Smart regelen voor je met een elektrisch model. Qua range en prestaties is het geen hoogvlieger, maar voor waar de auto bedoeld is (rijden in stedelijke omgevingen) voldoet de auto perfect. Helaas is het een te kleine markt.
Eindelijk een elektrische cross-over
In 2022 stopt Smart met het aanbieden van auto’s met een verbrandingsmotor. Smart haalt de ForFour van de markt. Vanaf dat moment verkoopt het merk alleen de Smart ForTwo (hatchback en cabrio). In 2022 is het gelukkig ook tijd voor een compleet nieuwe Smart, de #1. Het is een elektrische cross-over die wel wat lijkt op de elektrische cross-overs van Mercedes-Benz, de EQA, EQB en EQC. Met name aan de achterzijde is de familiegelijkenis te zien. De auto wordt gemaakt in China middels een joint venture tussen Mercedes-Benz en Geely. Daarmee heeft Smart eindelijk de auto waar de markt hard om vraagt. Met een leeggewicht van 1.800 kg kun je wel afvragen in hoeverre er nog sprake is van een Smart. Na de Smart #1 volgt de #3, die nog groter en zwaarder is. De Smart #3 is een elektrische cross-over coupé en voldoet dus volledig aan de wensen van de markt.
