Laatst las ik op internet een artikel van Bruce Nussbaum die schreef: “Designers suck!”. Hij schrijft: “Are Designers The Enemy of Design? In the name of provocation, let me start by saying that DESIGNERS SUCK. I’m sorry. It’s true. DESIGNERS SUCK. There’s a big backlash against design going on today and it’s because designers suck.”
Kijk, daar maak je vrienden mee! Ik ben het eigenlijk wel met hem eens.
Sterker nog, ik wil zelfs wel de eerste zijn die dat van zichzelf wil toegeven en aan alle designers in spé wil ik vragen het artikel van Nussbaum eens aandachtig te lezen.Lees het stuk hier.
Nussbaum heeft het voornamelijk over design for sustainability, maar ik zou graag even een stapje terug gaan en kijken naar het designproces zelf.
Bij de diverse designopleidingen wordt je in meer of mindere mate geleerd om van heel veel verschillende vakgebieden kleine beetjes te weten. Je hoeft nergens een expert in te zijn, maar je moet wel overal over mee kunnen praten en de argumenten van de diverse experts in de andere aangrenzende vakgebieden kunnen begrijpen om ze mee te kunnen nemen in je overwegingen. Als een spin in het web voel je de bewegingen aan alle draadjes en het is dan de taak van de designer om alle losse draadjes aan elkaar te knopen tot een sterk web waar je echte vliegen mee kan vangen, oftewel: een goed ogend en functioneel geheel. En daar gaat het volgens Nussbaum (en ook volgens mij) nog te vaak mis.
‘Designer’ betekent ‘ontwerper’ en dus niet alleen maar ‘vormgever’ of ‘stylist’. Techneuten, plaatwerkers, ergonomen of aerodynamicaspecialisten zijn in principe ook designers en dat is wat veel vormgevers weleens dreigen te vergeten. Een vormgever gaat aan het begin van een nieuw project aan het schetsen, bedenkt een leuke vorm en flikkert deze over de schutting naar de engineers met de opdracht: “Ga dit maar eens voor me uitwerken.” Vervolgens worden de engineers, ergonomen, veiligheidsexperts, monteurs en aerodynamicaspecialisten tot wanhoop gedreven om dit stylingconcept werkend te krijgen. Ze mogen er alles aan doen om het te laten werken, zolang ze de vorm maar onaangetast laten. De techneuten gaan ermee aan de slag en komen met een redelijk goed werkend model, gooien deze terug over de schutting en horen gevloek en getier van de andere kant omdat de designer vindt dat ze zijn design verpest hebben en even later wordt het model weer terug gegooid met de kreet: “En nu doen jullie het goed!”
Een bevriende collega-designer omschreef dit in zijn lezingen altijd als ‘werken volgens het YFP-model’. Oftewel: Your Fucking Problem. Je kan het ook een verzuild schuttingmodel noemen, want iedereen zit in zijn eigen kokertje en denkt alleen aan zijn eigen hachje.
Het is voor geen enkel bedrijf en voor geen enkele medewerker goed om volgens het YFP- of verzuild schuttingmodel te werken en het uiteindelijke product wordt er al helemaal niet beter van. Als designer moet je niet vergeten dat je van veel dingen slechts kleine beetjes geleerd hebt en dus onmogelijk alles in één keer perfect zelf uitgedacht kan hebben. Als je je eigen beperkingen en sterke kanten kent, zou het vervolgens niet zo moeilijk moeten zijn om een beroep te doen op de expertise van anderen om hun input en feedback als waardevolle gegevens te gebruiken met als doel een goed doordacht en werkend product te ontwikkelen. En daar ligt volgens de schrijver van ‘Designer Suck’-artikel een groot struikelblok voor veel (jonge) designers: onwetendheid die gemaskeerd wordt door arrogantie. Let wel; er is een groot verschil tussen arrogantie en zelfverzekerdheid.
Zolang men volgens het schuttingmodel blijft werken, zullen de producten opeenstapelingen worden van compromissen, niet geoptimaliseerde constructies en technieken en disfunctionele ‘design’-elementen. Leuk kunnen vormgeven is één ding, maar je zorgvuldig geschetste en gemodelleerde vormen moeten natuurlijk wel aan veel technische en praktische eisen voldoen. In het geval van een auto heb je tenslotte te maken met een industrieel gebruiksproduct. Als het ‘ding’ op vier wielen goed functioneert als auto, is het goed. Als het functionele geheel er ook nog eens goed uitziet heeft het team zijn werk goed gedaan. Wanneer het er slechts heel erg mooi uitziet, maar verder weinig dingen die je van een auto mag verwachten ook daadwerkelijk goed kan, dan is het in mijn ogen niet meer dan een sculptuur.
Sommige designers schetsen auto’s met mooie, platte cabines en kleine raampjes en lijken daarmee te vergeten dat er ook nog mensen in moeten kunnen zitten die ook nog eens naar buiten willen kijken. Bij een gebruiksproduct staat de mens voorop, dus moet je goed rekening houden met ergonomische eisen en goed onderzoeken hoe de doelgroep de auto gebruikt, maar vooral ook misbruikt. Zo moet een stoel die ontworpen is voor een kerel van 110 kg minstens 160 kg aan kunnen, omdat deze man ook wel eens na een vermoeiende dag met een lekker stevige plof in zijn stoel wil zakken. Hier moet je dus goed luisteren naar de materiaalexperts die je precies kunnen vertellen welk materiaal er het beste gebruikt kan worden om alle krachten te kunnen weerstaan en volgens welke constructie je die het beste kan toepassen. En als je niet precies weet hoe groot de stoel moet zijn en welke vorm het zitgedeelte moet hebben dan schakel je een ergonoom in. Toch? Teken je vervolgens een wonderschone, maar flinterdunne zetel die niet lekker zit en al in dreigt te zakken onder het gewicht van een kind, dan ben je een vijand van je eigen design.
De aerodynamica van de auto is bijvoorbeeld ook een zeer belangrijk krachtenveld waar je rekening mee moet houden en niet slechts een noodzakelijk kwaad. Luchtstromingen zijn onzichtbaar, maar wel van cruciaal belang voor de rijeigenschappen en het verbruik van de auto. Experts kunnen die luchtstromingen door middel van CFD (Computational Fluid Dynamics) en metingen met sensoren zichtbaar maken en zo kunnen ze je precies vertellen waar het mis gaat en wat je er eventueel aan zou kunnen doen. De aerodynamische analyse is net zo goed een designtool als een potlood. Als je als designer dan toch denkt dit beter te weten of het niet nodig denkt te hebben, dan ben je in mijn ogen de expertise van de specialisten die daar hard voor geleerd hebben keihard aan het ontkennen en daar maak je geen vrienden mee. En dat terwijl je ze keihard nodig hebt, want zij kunnen hun kennis ook gebruiken om jouw vormen in ere te houden door andere creatieve oplossingen te bedenken. Hun input zorgt ervoor dat jouw uiteindelijke design serieus genomen kan worden en het kan je zelfs nieuwe inspiratie opleveren voor nieuwe vormen.
Daarnaast moet je uiteraard ook rekening houden met de mensen die het plaatwerk, de bekleding en de diverse onderdelen moeten maken en die de auto uiteindelijk in elkaar zullen gaan lassen, lijmen, naaien en schroeven. Als je goed luistert naar alle vaklieden, dan zullen ze ook veel sneller bereid zijn om eens een uitdaging van je aan te nemen om mee te denken over hoe je wat meer vrijheden in je vormgeving kan bewerkstelligen.
Afijn, ik kan zo nog wel even doorgaan… In een ideale situatie wordt een ieders kennis serieus genomen en werkt iedereen naar hetzelfde doel: een goed uitziend, functionerend en maakbaar, duurzaam product voor de mens. In een ideale wereld, dat wel… Zo zou het in het dagelijks leven op veel meer gebieden moeten gaan en zoals Nussbaum het schrijft:
“Design can become powerful enough to be an approach to life, a philosophy of life. But it can do so only when Design by Ego ends and Design by Conversation begins.”
Dus weg met de YFP- en schuttingmodellen!
Zo, ik heb gezegd! (zei deze onwetende designer heel zelfverzekerd. ;) )
Wie is het niet met me eens?
colourAgga zegt
Ik denk dat je moet bezien dat de ontwerpen die je aanhaalt als ‘onpraktisch’, ‘niet functioneel’, ‘onmogelijk’ niet bedoeld zijn om ooit daadwerkelijk in productie te worden genomen. Ze zijn eerder gemaakt om de visie van het bedrijf of van de ontwerper tentoon te stellen, een beeld dat een gevoel op moet wekken waar het bedrijf/de designer zich mee wil identificeren :)
Ted zegt
Hoe prachtig allemaal! Rekening houden met alles: mooi, functioneel, milieu en wat al niet. Wat ben ik een barbaar. Wil ik iets functioneels, dan is dat er wel. Wil ik iets moois, dan is er in de snoepwinkel ook wel iets te vinden. Het milieu boeit mij niet en het hypocriete gezwets over het C02-probleem kan – als het al een probleem is en geen geldklopperij – morgen opgelost zijn (stop met het eten van vlees, doe ik dus ook al niet….).
Ik hou van gekke auto’s en als ik erin pas is dat mooi meegenomen, anders koop ik wel wat anders. Laten de heren ontwerpers zich uitleven en laten de automerken eens ophouden met maken van auto’s in een oplage van 1 stuks en dus gewoon de o zo leuke conceptcars gewoon op de markt brengen. Dan kan het grote genieten eindelijk beginnen. Soms wordt alles zo verschrikkelijk serieus genomen, terwijl je dat juist met het autoleven niet moet doen. Met het gewone leven trouwens ook niet.
AppieFlappie zegt
Dat is jouw mening TED, maar een man met een vrouw en 3 kinderen willen een praktische wagen en geen superuitziend onpraktisch nutteloos ding.
Ben het met je eens Michiel. Ben zelf ook tweedejaars student Industrieel Ontwerpen en hier wordt je goed bijgebracht wat ECHT ontwerpen is. Alhoewel de opdrachten doodsaai zijn :D
Frank zegt
Dan wordt bij Audi behoorlijk wat heen en weer gegooid dan :)
Ted zegt
@appieflapplie (geweldige nickname !)
Wil ik iets functioneels, dan is het er wel. Toen ik met 4 kinderen rondreed, had ik een Renault Espace. Nu doe ik het zonder achterbank. Maar de futuristische ontwerpen van de Espace spraken mij meer aan dan de dooie doos die voor mijn deur stond. Er is nog steeds een groot gemis in de autowereld en daar zal ik binnenkort wel eens mijn licht over laten schijnen.
Overigens: de stukken van Michiel zijn altijd interessant.
Steve11NL zegt
Veel te lang stuk om te lezen in de baas zijn tijd ;)
Rick dos zegt
Zozo, designers SUCK! Dat is me nogal wat. Kijk, dat jij suckt Michiel dat wisten we al, maar dat andere designers sucken dat wist ik nog niet…… :D ;) GEINTJE!
Ik ben het met je eens dat zo´n model niet bevordelijk is voor het uiteindelijk beoogde product. Maar wat ik dan vervolgens niet snap, is dat een autofabrikant dan zo gul is met het verspreiden van die schetsen. Oké, het is om de markt te “voelen” dus om te bekijken of de markt er warm voor loopt.
Maar is dit dan wel de juiste voorstelling van zaken voor zo´n autofabrikant? Ik bedoel, hoeveel schetsen zie je wel niet op internetfora en in autobladen? Het ziet er meestal prachtig en spectaculair uit en dus roept iedereen “maken!”. Maar als dan het uiteindelijk product wordt voorgesteld dan is het 9 van de 10 keer een afknapper.
Dus ter conclusie: Ja, laat dat YFP model zo snel mogelijk varen en laat mij gaarne zien hoe het product in echte wereld dimensies er uit zal gaan zien. Zodat wij, de consument, een juiste interpretatie aan het uiteindelijke product kunnen geven en zodat de autofabrikant de juiste feedback krijgt.
Chrizzzie zegt
YFP-model, That´s a good one. Moet ik onthouden voor bij mij hier op het werk.
Inkopers van OEM´s zijn overigens ook specialisten in het toepassen van het YFP-model.
MarcO zegt
Amen!
En als je in de column de betrokkenheid op automotive vraagstukken vervangt voor willekeurig welke andere bedrijfstak, ook dan verliest het stuk niet aan geldigheid. Wat dacht je van architecten?… een gefrustreerde groep mensen die materialen willen gebruiken waar ze eigenlijk niet voor zijn bedoeld met als enige doel: hun naam in de krant (boeken).
Alec zegt
Dat schuttingmodel is wel aan het verdwijnen,
als je kijkt naar bijvoorbeeld hoe ontwerpteams tegenwoordig een lamborgini of een seat bouwen dan weet je wel hoe het er nu aan toe gaat.
Deze teams bestaan uit allemaal desingers, van alle vakken één.
Zo’n team krijgt een opdracht van “ontwerp een sporty MPV”.
Hier begint het research en het ontwerpen, en WEL van alle aspecten.
Als er zo’n ontwerp team achter een auto zit wil dat overigens niet zeggen dat de auto ook echt een verkoophit is!!
maar de nieuwe stijl ontwerpen is al vollop in beweging,
autofabrikanten moeten wel.
bmw zegt
Ik ben het eens met de schrijver van deze column. Dankzij designers kunnen heel veel producten veel beter en aangenamer en mooier worden gemaakt. Helaas verknoeien de zogenaamde designers vaak ook de functionaliteit van dat dure voertuig dat auto heet. Ik vind alleszins bescheiden vooruitgang merkbaar op odat vlak sinds het nieuwe millenium. Het einde van de jaren negentig vond ik in dat opzicht een rampperiode…
Pomoek zegt
@Marco: zozo, aannemertje is het niet? Mijn probleem met design, en autodesign in het bijzonder is dat het op niet zo moeilijk is om een goede auto te ontwerpen. Alleen vinden mensen dat soort auto’s niet mooi. Dus wordt er aan geschaaft, dingetjes erop geplakt, een streepje hier, een lijntje daar tot het leuk smoelt. Design om het design zeg maar. Vliegtuigen worden ontworpen op puur praktische eisen. Als het erop zit heeft het een functie, anders zit het er niet. Toch zijn vliegtuigen, naar mijn mening, mooi. Het grappige is dat als auto’s worden ontworpen op functionele eisen er soms toch hele aardige resultaten worden geboekt (zie de hummer, de Jeep de 2cv, de volkswagen).
Boss zegt
Even een plaatje wat ik me van een van m’n colleges (Werktuigbouwkunde) nog herinnerde. Heb momenteel niets beter dan Paint dus vandaar een wat pauperder kwaliteit, maar het idee is duidelijk.
@ TED: Dat licht er ook deels aan wat je voor ogen hebt als je ergens mee begint. En dat kan heel verschillend zijn natuurlijk, maar het gaat erom dat wanneer je dan dingen ontwerpt, dat je het niet alleen doet en vele ‘andere’ ontwerpers erbij moet betrekken. Er hoeft namelijk geen ‘middle of the road’-design te komen als iedereen weet wat het streven is.
mashell zegt
Samenwerking is de sleutel tot succes. Een designer die zichzelf alleen als een creatief ziet is gewoon geen goede designer.
Jos zegt
Ik ben het volledig met je eens. Ik zie niet hoe je het hier oneens mee kan zijn? Het is al veel langer gebleken dat je in deze wereld, in deze samenleving niet alleen kunt leven. Je hebt anderen nodig.
Als designer ben je een integralist, je bent bekend op alle gebieden en je kent overal wat van af. Maar zonder specialisten onder je paraplu krijg je een heel breed ontwerp waaraan op alle punten wel iets ontbreekt. Dit plaatje geeft het goed weer:
uit deze PDF
Ik moet wel zeggen dat er steeds meer aandacht wordt besteed aan de communicatie tussen meerdere functies of eigenlijk specilismen. Vooral in het onderwijs wordt aandacht besteed aan het effectief projectmatig werken. Een technische opleiding is tegenwoordig meer dan alleen rekenen, je wordt getraind tot iemand die goed in een team kan werken. Want communiceren, dat is zo belangrijk!
BennyB zegt
@MarcO volledig gelijk. Die YFP houding is gewoon een algemene tendens, die in verschillende aspecten van de maatschappij terugkomt.
Schitterend quote ook van Nussbaum: “Design can become powerful enough to be an approach to life, a philosophy of life. But it can do so only when Design by Ego ends and Design by Conversation begins.”
Absoluut gelijk; Communicatie, communicatie, communicatie.
Michiel_vd_Brink zegt
@ Ted: Dat jij van gekke auto’s houdt is natuurlijk erg leuk. Dat doe ik ook.
SPV’s, zeg maar: Single Purpose Vehicles.
Het is hier niet een bepaald concept dat hier ter discussie staat, maar de uitvoering daarvan.
Als de designopdracht is: “Ontwerp een gekke auto.” dan is dat voor een designteam eigenlijk hetzelfde als “Ontwerp een functionele MPV.”
De manier waarop je het gewenste concept uitwerkt, rekening houdend met alle disciplines, daar gaat het juist om.
Voorbeeld:
De opdracht luidt: “Ontwerp een supersnelle no-compromise sporwagen.”
Designers gaan aan het tekenen volgens de lijnen waarvan zij denken dat een snelle sportwagen eruit zou moeten zien.
Later blijkt dat bijvoorbeeld de daklijn wel mooi is, maar aerodynamisch slecht werkt.
De aero-experts kunnen je dan de tip geven om de daklijn aan te passen of ze moeten met veel kunst en vliegwerk aan verschillende andere kanten het design ‘oplappen’ om toch nog een veilig rijgedrag op hoge snelheid te bewerkstelligen.
Het “no-compromise” gedeelte van de opdracht gaat hier dus al aan het begin van het designproces verloren.
Beter zou het zijn als de aero-experts al tijdens de schetsfase input geven over hoe de lijnen het beste kunnen lopen, waar je het beste de koelgaten kan plaatsen, enz, enz.
Dan hoeft de designer niet gefrustreerd te raken dat ze zijn design aan het vern#$ken zijn en zal het de performance van de sportwagen alleen maar ten goede komen.
Het beste voorbeeld van deze ontwerpmethodiek is de McLaren F1.
MarcO zegt
@pomoek, nee geen aannemer, maar wel iets met huizen. Maar het was voor mij de makkelijkste andere beroepsgroep om als voorbeeld te nemen. Het sterke verhaal van Michiel is in mijn ogen nl. universeel.
Don’t get me wrong: niet alles in het leven hoeft functioneel te zijn in die zin dat je het ook practisch moet kunnen gebruiken. Maar noem het dan kunst en geniet ervan. Maar op het moment dat iets daadwerkelijk een pragmatische functie heeft zijn er gewoon randvoorwaarden waarbinnen een ‘designer’ dient te werken zodat uitvoerders hun taak naar behoeren kunnen uitoefenen en niet als vangnet dienen voor designfouten. Daarbij is idd de sleutel: overleggen wat wel en niet kan (en dat dan ook accepteren).
MarcO zegt
zo dan…. behoeren moet natuurlijk behoren zijn.. pffff waar zat ik met mijn gedachte.
Bas en Waldo zegt
Heb ook met verbazing gekeken naar de documentaire over het ontwikkelen van de WMB 6-serie op Discovery Channel. De designer van het interieur had een mooi beige dashboard bedacht. Dat ging uiteraard niet door, vanwege het spiegelen in de voorruit. Lijkt mij les 1, hoofdstuk 1, paragraaf 1.1.
Uiteraard werkt “een uitdaging” wel vernieuwend en vraagt om het toepassen van nieuwe materialen en productietechnieken. Zo lang het niet te gekunsteld word, draagt het wel bij aan moderne auto’s.
Er mag ook wel meer naar service-vriendelijkheid worden gekeken. Het is leuk voor de verkoopprijs dat alle onderdelen er snel in worden geklikt. Zo gauw je echter bedrading in de auto wilt toevoegen, vliegen de afgebroken kunststof pennetjes om je oren. Ook een lampje van een koplamp kan een eigenaar niet meer zelf vervangen.
Michiel_vd_Brink zegt
@ Jos: Top! That pic says it all!!
Zie jullie ergens zuilen, muurtjes en hokjes?
Vreemd dat er dan toch nog zoveel bedrijven ze wel hebben…
Zodra een bedrijf te groot wordt, krijg je automatisch verschillende afdelingen die langs en tegen elkaar werken en daarom is het goed om teams klein te houden.
Om die reden bestaat het nieuwe designbureau van Gordon Murray uit niet meer dan 25 mensen.
Allemaal experts op een eigen gebied met Gordon als integralist.
Orichinals zegt
En toch heeft de YFP-methode ook wel wat! Dat is dat iedereen zijn creatief brein laat werken, om het uiterste van elkaar te vragen, dit is misschien niet goed voor het geheel uiteindelijk, maar brengt voor de toekomst wel oplossingen voor eventuele opkomende problemen na voren. Daarom is het conceptioneel futuristic ontwerpen juist wel goed. Het nu al op proberen te lossen van problemen van de toekomst. Dus het is niet geheel negatief zo’n YFP-methode.
Klassiekerrally zegt
Even een postje om ’t onderwerp te volgen… Vanavond zal ik je column aandachtig lezen Michiel!
RP zegt
Zo allereerst bedankt! Dat weet ik dan ook weer.
Het is echter al achterhaalt. Vroeger was het idd wel eens het geval dat de ontwerper een tekening maakte en als de engineer dan even niet keek werd die op zijn bureau gekwakt.
Zo werk dat gelukkig niet meer en in de auto industrie zeker niet. Van af (of eigenlijk voor) de eerste schets wordt er samen gewerkt tussen ons en de engineers. Al snel gaan de schetsen de 3d computer wereld in en wordt er tegelijk aan de vormgeving en constructie gewerkt. De ontwerpers krijgen hierbij enige ruimte maar krijgen vaker nee te horen dan ja. Tijd is geld, zeker in de auto-industrie en het is simpel weg niet efficiënt en dus te duur om de ontwerpers de gang te laten gaan. Maar vergis je niet de ontwerpers zijn geen wezenloze kunstenaars het zijn absoluut specialisten met veel kennis. wil je echter buiten de box denken is het soms nodig daar wat afstand van te nemen.
Michiel_vd_Brink zegt
@ RP: Gelukkig is het niet overal kommer en kwel. ;)
Goed om te lezen! Thanks!
Enneh… waar werk je?
Pomoek zegt
@Orichinals: Het YFP kan natuurlijk alleen door topontwerpers worden toegepast. Mannen en vrouwen die een goed ontwerp neer weten te zetten maar ook weten dat het kan worden gemaakt. Wat Michiel zegt, en daar ben ik het met hem eens, is dat onervaren of minder goede ontwerpers, wel eens ontwerpen over de schutting gooien zonder precies te weten hoe bepaalde details moeten worden opgelost. Concept en detail, daar draait het om. Om in de architectuur te blijven: Mies van der Rohe was een geweldige architect, mede omdat hij tijdens het ontwerpproces al bezig was met hoe iets moest worden gemaakt. Hij was dan al met de detailering bezig. Dat is een kunst die alleen de allergrootsten machtig zijn.
Michiel_vd_Brink zegt
@ Pomoek: In die categorie van geniale designers kan je ook Massimo Tamburini, de designer van de Ducati 916 en de MV Agusta F4, noemen.
Dit soort geniale designers/techneuten zijn op zoveel verschillende gebieden thuis dat zij het zich kunnen veroorloven om arrogant te zijn, al spreek ik hier liever van ‘zelfverzekerd’.
Kevski Style zegt
Ik snap goed waar dit tpic in gedachtengang vandaan komt. Het staat in feite symbool voor wat je zelf wilt doen. Het echte probleem is dat bijna elke auto een compromis is. Zelfs een Enzo of een Veyron. Ik denk dan ook niet zozeer dat een compromis het goede woord is wat je gebruikt hebt. Ik zou het eerder omschrijven als een gezamelijk doel en daar zo dicht mogelijk bij zien te komen. Beetje Curling achtig.
Een goede analyse is verder zeer belangrijk. Liever te veel incalculeren dan te weinig voordat je ergens aan begint. Op zo’n moment kan je alle facetten meenemen en nog wel eens ontdekkingen doen, die tijd, geld, kosten besparen, en prestaties verbeteren. het combineren van functies in 1 onderdeel is daar een voorbeeld van….
Pomoek zegt
@Michiel: Leuke blog, kan er niets aan doen, maar moet weer reageren. Een klassiek voorbeeld van een ontwerper die wat mij betreft door de mand is gevallen: Ian Callum met de Jaguar XF. Jarenlang worden we lekker gemaakt met diverse schitterende concepts. De lijnen zien er goed uit en het smoeltje is prachtig. Het productiemodel met de bolle koplampen is een koude douche. Ian Callum verdedigde zich door te stellen dat vanwege de veiligheidseisen het ontwerp moest worden aangepast en dat daar niet zo zwaar aan moest worden getild. Ja, zo kan ik het ook. Zelfs ik wist dat er tegenwoordig een flinke ruimte tussen motorkap en motor moet zijn ivm. voetgangersveiligheid. Dat hij daar in de concept-fase niets mee heeft gedaan is een forse fout.
Michiel_vd_Brink zegt
@ Pomoek: toen de C-XF net uit kwam waren er al diverse magazines die in hun artikels voorspellende lijstjes maakten met welke items het productiestadium niet konden halen.
Ze voorzagen voor de XF dus al een slap aftreksel en als journalisten dat al kunnen… Jammer he?
Nico zegt
Als je geinteresseerd bent in hoe het wel beter kan moet je maar eens wat googlen achter ‘The Toyota Way’ of ‘Lean Manufacturing’
mashell zegt
@Pomoek
Ian Callum door de mand gevallen? Die man is er in z’n 1tje verantwoordelijk voor dat Aston Martin nog bestaat. Hij heeft de meest begeerlijke auto’s van de laatste jaren ontworpen. Tuurlijk de XF is niet zijn grootste meesterwerk, maar ik heb serieus twijfel of je hem die rare koplampen en dat gruwelijke interieur mag aanrekenen.
Michiel_vd_Brink zegt
@ mashell: Hij is toch de chief-designer? De eindverantwoordelijke? De hoofd-integralist?
Juppe zegt
Michiel, ik vind je verhaal een beetje kort door de bocht. Als de designer wereld er werkelijk zo uitzag heb je gelijk, maar zo is het natuurlijk niet. Een designer moet juist helemaal niet geremd worden door technische realisatie (al zal dit altijd zo zijn), maar moet zijn fantasie vrij kunnen laten gaan. Uit die fase komen vaak schetsen die je vaak op internet ziet. Deze schetsen zijn bedoeld om een richting aan te geven, of een bepaald gevoel wat een product moet geven te overdrijven. Doe je dit niet, dan zul je altijd in een klein gebied blijven hangen.
Natuurlijk moet het uiteindelijk gerealiseerd worden, en ik ben het met je eens dat een designer moet overleggen. Het YFP-model zal dan ook absoluut niet werken. Maar de meest slechte designer zijn in mijn mening juist die technische mensen. Deze ‘ontwerpen’ meestal die kleine serie superwagens. Fantastische specs, maar stuk voor stuk niet om aan te zien. Geen wonder dat deze modellen niet verkopen.
Noem een ontwerper als Harley Earl, dit was ook een man met beperkt technische kennis. Hij was van oorsprong decor bouwer uit Hollywood. Uit de showbusiness dus. Maar hij wist wat mensen wilden, en liet zijn ontwerpen niet afremmen door technische realisatie. De bouwers hebben hem ook altijd gezegd dat bepaalde zaken niet gemaakt konden worden, toch stonden zijn modellen later wel in de showroom. En ze werden in grote aantallen verkocht. Elk jaar kwam er een nieuw model, die iedereen wilde hebben. Ford ging toendertijd nog op de functionele universele toer met de T-ford. Maar mensen zitten helemaal niet te wachten op functionele producten.
Iemand zei hier net dat vliegtuigen puur functioneel zijn ontworpen. Ik heb dat ook lange tijd geloofd, maar het is niet waar. De mooiste vliegtuigen zijn ontworpen door niet-technische ontwerpers. Zelfs racewagens werden vaak door designers getekend. Dit is echt waar! (Misschien mede door de gebrekkige aerodynamische kennis toendertijd, maargoed).
Neem de McLaren F1. Dit noem ik wel een auto die functioneel is ontworpen (ook maar voor een deel). Ik ben echt fan van die wagen, echt een geweldig apparaat. Maar mooi? Zeg eerlijk, dat soort wagens kun je objectief gezien niet mooi vinden. En de prijs was echt niet de enige reden dat deze niet in grotere aantallen is verkocht. Mensen zitten niet te wachten op een puur functioneel product.
Ik wil jou ontwerpen absoluut niet afkraken. Ik vind het erg goed werk wat je doet, maar eerlijk gezegd denk ik dat jou ontwerpen te functioneel zijn ontworpen. Gewilde ontwerpen zijn juist ontworpen door de fantasie de vrije loop te laten gaan, en daarna terug te werken. En niet andersom.
Nou ja, dit is ook slechts mijn visie op ontwerpen. Ook heb ik het stuk van Nussbaum nog niet gelezen. Maar ik vind het erg interessant (als bijna afgestudeerd ontwerper, met misschien te veel technische kennis).
Pomoek zegt
@Juppe: Ik had dat gezegd over vliegtuigen. Ik heb niet gezegd dat vliegtuigen enkel door keiharde technici worden ontwikkeld. Ik zou het van de meeste vliegtuigen niet weten, maar mischien kan jij dit voor mij duidelijk maken. Ik weet wel dat onder piloten het gezegde: “If it looks right, it flies right” tot op de dag van vandaag nog steeds geldt. Overigens is de beroemde eliptische vleugel van de Supermarine Spitfire (ontworpen door R.J. Mitchel een vliegtuigbouwkundig ingenieur) op puur wiskundige principes gebasseerd, net als de De haviland Mosquito. Functie kan wel degelijk tot hele mooie vormen leiden. Over de kleine series sportwagens ben ik het in grote lijnen wel met je eens. Alleen zal de prijs daar ook wel een rol bij spelen.
Silverarrow zegt
“Maar mensen zitten helemaal niet te wachten op functionele producten.”
Geniale uitspraak, zoiets heb ik nog nooit gehoord :D
@ Juppe: Volgens mij heb jij het nu weer over een vormgever i.p.v. designer.
Ik ben het overigens compleet eens met Michiel.
Michiel_vd_Brink zegt
Juppe schrijft: “Een designer moet juist helemaal niet geremd worden door technische realisatie (al zal dit altijd zo zijn), maar moet zijn fantasie vrij kunnen laten gaan. Uit die fase komen vaak schetsen die je vaak op internet ziet. Deze schetsen zijn bedoeld om een richting aan te geven, of een bepaald gevoel wat een product moet geven te overdrijven. Doe je dit niet, dan zul je altijd in een klein gebied blijven hangen.”
Mee eens, hoor.
Met nieuwe vormen worden de technici ook weer uitgedaagd om met nieuwe oplossingen te komen en dat is goed.
Maar je moet elkaar wel altijd in twee richtingen stimuleren en niet altijd maar zeggen: “Zoek het maar uit, dit is hoe ik het wil hebben.”
Het OFP-model lijkt me beter: OUR Fucking Problem.
Michiel_vd_Brink zegt
Pomoek schrijft: “If it looks right, it flies right”
Jah! Als ik mijn auto weer eens een keer gewassen heb, rijdt hij ineens ook veel lekkerder! ;) :)
Shelby GT500 zegt
Sorry hoor mat wat een slap gelul het enige waar ik het helemaal eens mee ben is met dat school verhaaltje van je. Je vergeet echter alleen een ding. Toevallig ben ik zelf nog een student dus weet helemaal waar ik over praat. Maar het is op school als volgt zo tegenwoordig gaat het niet meer over wat je leert of wat maar dat je je diploma maar haalt. Dat wil zeggen dat je het zelf maar een beetje uit moet zoeken en van alles maar wat krijgt dus dat probleem ligt bij onze maatschapij.
En voor de rest ja der zijn een boel Designers die zeiken en zuigen kijk maar naar de ontwerper van de Veyron. Die wou kosten wat het kosten zou de lucht uitlaten aan de zijkant er niet ondanks dat de engineers zeiden dit kan niet toch moest het. Oftewel ja dat was een giga eikel want het ziet er ook nog is veel minder mooi uit.
Maar der zijn natuurlijk altijd ook nog wel Designers die het wel aardig goed kunnen dus ja ik vind het nog 50/50 van je.
Orichinals zegt
Wat ik, als ontwerp-leek, bij het verhaal van Michiel krijg is, dat als men weet wat voor auto er moet komen, het misschien slim is, om eerste een compleet onderstel uit te werken en daana pas een passende carrosserie met dito interieur, aan het geheel toe te voegen, dat lijkt mij dan de meeste effeciënte manier van werken, zo zijn alle elementen functioneel en kan ook nog het design fantasierijk zijn. Of zie ik het verkeerd?
Roenus de racer zegt
Ik werk voor een bedrijf dat 3D CAD produceert, het eerste parametrische designpakket dat op de markt is gebracht. Het bedrijf draagt de zogenaamde Product Design System (PDS) filosophie uit.
Data management op product, project en enterprise niveau is de essence om iedereen betrokken in het tot stand komen van EN een mooi EN een goed EN een maakbaar product te krijgen. De DSG versnellingsbak van VAG concern is gemaakt door gebruik te maken van Pro/E en Windchill. Ook de Ferrari’s (en tegenwoordig ook de McLarens… LOL) worden vervaardigd en geoptimaliseerd gebruikmakend van de PDS filosophie, en gelukkig voor mij, onze producten…
Pomoek zegt
@shelby gt500: “Toevallig ben ik zelf nog een student dus weet helemaal waar ik over praat”. Nee hoor, dat is niet zo, als je net bent afgestudeert weet je nog steeds niet waar je over praat. Off topic: Let een beetje op je spelling en gramatica (zeker als student), want wat je schrijft is bijna niet leesbaar.
Michiel_vd_Brink zegt
Shelby GT 500 schrijft: “Maar het is op school als volgt zo tegenwoordig gaat het niet meer over wat je leert of wat maar dat je je diploma maar haalt.”
Hmmm, dat vind ik eigenlijk wel heel sneu…
Als je je diploma maar haalt…? Wat is dat nou voor een motivatie?
Je wil toch goed in je vak worden, of niet dan?
@ Originals: Niet helemaal… Het kan twee kanten op gaan.
Engineers zijn ook designers en die kunnen dus ook met de vormgevers meedenken over hoe de techniek soms ten dienste van de vorm zou kunnen staan, zolang die vorm maar geen afbreuk doet aan de functie.
joe zegt
is het niet zo dat je als designer grenzen kan verleggen en daardoor juist engineers e.d. dwingt om met nieuwe en frisse oplossingen te komen. Anders blijft alles steken bij bv. ‘het ideale stoelmateriaal’. Terwijl er misschien dankzij een out-of-the-box design juist voor een ander materiaal gekozen moet worden
Pomoek zegt
@joe: precies, maar dat is natuurlijk wel een grijs gebied. Een briljante oplossing ligt natuurlijk heel dicht tegen een onmogelijke opgave aan. De goede desingers/ontwerper zal daarom moeten weten wat er mogelijk is op een bepaald -technisch- vlak, en daar de grens in kunnen opzoeken en deze mogelijk proberen te verleggen. Om weer het voorbeeld van Jaguar aan te halen: het productiemodel van de XF was mogelijk wel met lage motorkap uit te voeren. Toepassen van een minder hoge motor, een ander materiaal in de motorkap, je moet als ontwerper weten wat er op die gebieden mogelijk is voordat je een ontwerp maakt. Bij het definitieve ontwerp van de XF is voor de makkelijke oplossing gekozen: We maken de motorkap hoger en we passen de koplampen aan. Weg concept.
Op deze site staat overigens ook een mooi voorbeeld van een mooie concept die niet gaat worden uitgevoerd: De Hyundai coupe “Het ontwerp is geïnspireerd op de Veloster concept, maar zal toch grotendeels anders worden”. Daar gaan we weer….
Juppe zegt
Michiel van den brink :Het OFP-model lijkt me beter: OUR Fucking Problem.
Haha, idd. Ik zou voor het OBS model gaan : Our Brilliant Solution :)
Verder denk ik dat je met veel dingen wel gelijk hebt hoor. Het klinkt alleen erg snel generaliserend, en komt dan misschien nogal kort door de bocht over.
Michiel_vd_Brink zegt
@ Juppe: kort door de bocht is soms wel lekker. ;)
Net als een middagje hoeken met een Lotus Elise ofzo.
Die kan pas kort door de bocht! :)
Juppe zegt
@ Silverarrow:
“Maar mensen zitten helemaal niet te wachten op functionele producten.”
Geniale uitspraak, zoiets heb ik nog nooit gehoord
Ik bedoel eigenlijk PUUR functionele producten. Mensen kopen vaak wat ze aanspreekt (en daar is vormgeving erg belangrijk, het gaat om het gevoel wat het de producent geeft). En na aankoop worden vaak de functionele aspecten gebruikt om de aankoop te rechtvaardigen. Waarom kopen mensen graag een nieuw model auto, flatscreen, nieuw mobieltje etc. etc. ? Daarbij gaat het vaak niet om de functionele aspecten, al doet de marketing ons dat graag geloven.
Michiel_vd_Brink zegt
@ Juppe: Maar als zo’n mooi hebbedingetje vervolgens niet aan de wensen/eisen voldoet dan flikker ik hem net zo makkelijk weer weg en koop ik nooit meer iets van de betreffende fabrikant, zoals ik met mijn LG Chocolate telefoon heb gedaan.
Wat een rotding! Erg mooi vormgegeven (daarom koos ik ervoor), maar zelfs gewoon bellen was al een probleem.
Nooit meer een LG voor mij dus…
Je hebt helemaal gelijk dat veel dingen eerst en vooral gekocht worden vanwege het aantrekkelijke uiterlijk, net als dat je verliefd kan worden op een lekkere/mooie meid, maar als dan later blijkt dat ze een verschrikkelijke bitch is… Wat doe je dan?
Hoe rechtvaardig je dan aan de buitenwereld die “aankoop”?
Juppe zegt
Dan maak je het uit, en dan verklaart iedereen je voor gek :) “Dat was een super lekker ding, gek die je d’r bent!”,”Had ‘r mijn nummer gegeven!” Dat soort dingen… Haha! Voor de buitenwereld ben jij niet wijs, zij wel :)
Verder heb je d’r helemaal gelijk in. Wat je zegt : Dus weg met de YFP- en schuttingmodellen!, ben ik het mee eens. Maar hopelijk worden designers niet zo opgeleid (ik niet iig), dus de titel “Designers suck” vind ik dan ongepast. En dat YFP model zal ook in andere vakgebieden voorkomen, dus dan sucken die ook allemaal?
Ik hoop trouwens niet dat er meer van dat soort types als hierboven zijn, die geloven dat het alleen maar om het papiertje gaat. Dan gaat er echt iets mis.
Sjon zegt
Michiel waarom heb jij je opleiding nooit afgemaakt?
Sjon zegt
Niet flauw of flamerig bedoelt, maar die vraag kwam in me op na het lezen hiervan :)
Davitone zegt
Met je eens Michiel! YFP zuigt!
Gelukkig valt het bij ons in de studio wel mee. Ik ben het helemaal met je eens over de communicatie tussen de verschillende mensen met hun kennis. Ik zie de designer als een tak in de ontwikkeling van in dit geval een auto. De ergonoom, marketeer, plaatwerker, stylist, quality manager, aerodynamische engineer, strategist en zelfs degeen die assembleert (etc. etc.) moeten bij het ontwikkelproces betrokken zijn. Vanaf begin tot eind. Anders maak je imo een onmogelijk eindproduct.
Denken in een breder perspectief, uitdagingen zoeken. Das wel iets voor de designer. Doe het in overleg met de mensen met de kennis van dat vakgebied en onderzoek de haalbaarheid, onderzoek de techniek, onderzoek!
Ik geniet van de conceptschetsen die designers maken. Ideale verhoudingen van de auto. Mooie lijnen, etc. Vaak is het een toekomstvisie. Hoe ziet het merk hun auto’s in de toekomst. Wat is de visie van het merk.
De techniek verbetert en wordt complexer. En is denk ik ook veel anoniemer.
Bas zegt
tja…zonder design zouden we allemaal in dezelfde auto rijden, ik geloof in de vorm van een druppel.
Lijkt me ook moeilijk kiezen, stel je voor dat een BMW hetzelfde eruit zou zien als een Citroen. Lastig wordt het dan ook op de parkeerplaats, onthoudt je nummerplaat goed.
Nee dankje dus, laat design maar bestaan want ik vind BMW’s lelijk en Citroen’s mooi….en de bulk van jullie denkt er hoogstwaarschijnlijk anders over.
Dus: ieder lekker zn eigen smaak en design faciliteert daarin.
Mijn conclusie: design does not suck
Michiel_vd_Brink zegt
@ Bas: Zonder design zouden we helemaal niet in auto’s rijden.
Designen = ontwerpen = creëren = scheppen = construeren, enz.
De pioniers die zich vroeger nog niet of nauwelijks met vormgeving bezig hielden waren ook designers.
De holbewoner die het wiel had uitgevonden was ook een designer.
De koetsenbouwers van weleer waren ook designers.
Het woord design wordt nu teveel gebruikt voor styling en niet om het hele scheppingsproces mee aan te duiden.
Turbopaultje zegt
@ Michiel : Wat is de message van deze post ? De titel zelfs sucks…… Ik denk dat het een zeer vereenvoudigde versie is van de realiteit. Sterker nog, ik weet het bijna wel zeker.
Styling of design is heel belangrijk met name voor merken als bijv. Alfa Romeo en Porsche. Maar alleen design is niet zaligmakend, ook de techniek moet state of the art zijn. En dat is an engineering job, geen designers topic……
Al sinds jaren is de concurrentie bikkelhard in de automotive business en de consument nog veeleisender geworden. En daarom worden dus de ontwikkelings- en produktkosten steeds verder geminimaliseerd, met alle mogelijke trucs en beschikbare tools….., alles voor een kortere TTM, een optimale ROI en een concurrende prijs.
En als je deze strategie als autofabrikant te lang blijft vervolgen , zonder bewust te zijn wat dit voor consequenties heeft op de lange duur (spreek hier o.a. ook uit eigen ervaring), dan krijg je ……………….
Michiel_vd_Brink zegt
Turbopaultje schrijft: “Maar alleen design is niet zaligmakend, ook de techniek moet state of the art zijn. En dat is an engineering job, geen designers topic……”
Design is inderdaad niet zaligmakend en design om het design is mijns inziens niet het hoofdstreven. Dan houd je je bezig met kunst en niet met ontwerpen.
State of the art techniek wordt dan wel uitgedacht door engineers, maar is net zo goed een designertopic, vind ik.
Turbopaultje zegt
@ Michiel: State of the art techniek is an engineers job. Punt. Een echt goede designer, heb er meerdere leren kennen, weet natuurlijk wel e.e.a. van techniek af, in zoverre geef ik je gelijk dat een designerstopic is.
Dat het e.e.a in de praktijk van bijv. een volledig nieuwe auto ontwikkelen soms heel anders functioneert. Tjsa, als mensen samenwerken is er een groot verschil tussen moeten, willen en ook kunnen……….
Chief_S5 zegt
@ Michiel: Als ik het zo allemaal lees, dan lijkt autodesigner mij een van de mooiste banen ter wereld. Helaas heb ik al voor iets anders gekozen (al sinds groep 7 van de basisschool) dus ben ik ervan overtuigd om dat af te maken. Hoewel autodesigner nooit uit mijn hoofd zal verdwijnen. Je bent een gelukkige man Michiel, met zo’n baan. ;)
Michiel_vd_Brink zegt
@ Chief_S5: Klopt, ik ben erg happy met wat ik doe, maar vooral met de manier waarop en de mensen met wie ik het nu allemaal doe.
Wat voor beroep heb je gekozen?
JH zegt
Het zijn wel vaak de designers die de engineers pushen. Een ingenieur zegt bij voorbaat “gaat niet” omdat hij graag het ouwe vertrouwde gebruikt. Voor mij is design belangrijk en niet styling. “Goed” design is een doordacht product waar je zowel technisch als stylistisch door gefascineerd bent. Een goed voorbeeld vindt ik bijvoorbeeld een stoel van Ron Arad, “fantastic plastic elastic” met minimale onderdelen, een innovatief gebruik van plastic in combinatie met aluminium en een mooi design.
Voor mij (als designer sprekende) zijn dat de beste designers; ze combineren techniek en design tot iets innovatiefs en aantrekkelijks. Met een auto kan dat (bijna) niet gedaan worden. Misschien dat door alternatieve aandrijvingen andere mogelijkheden gebruikt kunnen worden waardoor er iets nieuws ontstaat…
Chief_S5 zegt
@ Michiel: Ik heb ervoor gekozen om Cardioloog te worden. ;) Iets dat totaal niet met auto’s te maken heeft.. :P
emile zegt
3 standpunten:
1. een designer/ontwerper heeft twee hoofdtools:
talent:
De capaciteit om iets zo vorm te geven dat er een natuurlijk
vertrouwbaar beeld de ogen bereikt.
Het lezen van vormen en die uiten met de pen of potlood.
ratio: Een product maken wat ergens op slaat, zonder bewust bezig te zijn
met functioneren.
2. Het is aan de ontwerper wat hij wil iets estetisch of iets functioneels of daar een mix van.
3. die bedrijfsvoering van yfp is dus het beste voor het product, omdat de designer los kan gaan en geloof mij een engineeringsafdeling kan dezelfde techniek in elk doosje bouwen. Laat de ontwerper lekker ontwerpen, met een beetje onbewust en aangeboren technisch inzicht komt het altijd goed.
Die laatste opm. over dat het bij auto’s niet lukt om iets functioneels in een mooi jasje te gieten is totale nonsens volgens mij, de smax is daar een goed voorbeeld van.
de meeste algemeen goed ontvangen ontwerpen hebben twee dingen gemeen:
eenvoud
de juiste verhoudingen / proporties
form shows function……….
Bas zegt
Klopt…Michiel….zonder design zouden we zelfs geen vuur hebben….en inderdaad….zouden we nog als apen op 4 poten lopen.
JH zegt
Als je een auto bekijkt dan is het product kwa levenscyclus in de volwassenheids fase wat een teruggang kwa innovatie is. De S-Max is gewoon een MPV, niks meer of minder, 4 wielen, motor en een ander sausje. Echte revoluties zijn er niet meer; waarschijnlijk kan met brandstofcellen en elektrische aandrijving een ander concept (zoals Opel gedaan heeft met het “skateboard” chassis”) gemaakt worden dan wat nu mogelijk is. De package is bij 80% van de auto’s hetzelfde dus het enige onderscheid is het “sausje”…
Overigens is het form follows function ;)
Michiel_vd_Brink zegt
@ JH: Form shows function is ook een kloppende uitspraak.
De gebruiker moet aan de vorm kunnen zien wat het product doet, hoe het werkt en hoe je het moet bedienen.
Denk maar eens aan de hoeveelheid verschillende deurgrepen.
Een duwdeur heeft een anders gevormde greep dan een schuifdeur of een trekdeur.
Knoppen, hendels en grepen moeten altijd precies zo gevormd zijn dat de bediening ervan direct duidelijk is.
(Over)design kan hier nog wel eens voor verwarring zorgen.
Denk aan weggewerkte deurgrepen, verzonken draaiknoppen, enz, enz.
Michiel_vd_Brink zegt
@ JH: Ik ben overigens ook sterk van mening dat revoluties zwaar worden tegengehouden door wetgeving.
Voordat een overheid van een nieuw idee overtuigd wil raken, moet er eerst heel erg veel gelobby gevoerd worden.
De MITKA waar ik ten tijde van mijn studie aan gewerkt heb, is ten onder gegaan aan starre wetgeving.
http://www.vandenbrinkdesign.com/index.php?option=com_content&task=view&id=41&Itemid=42
emile zegt
ik zal mijn mond houden over fsf…..
daarnaast michiel ik ben het met je eens, ik ben nu bezig om een concept op de markt te brengen met een gelukkig gepatenteerd systeem, waarin de gebruiker de auto staand bestuurd. Dit voor de californische markt daar mag helaas meer dan hier, en dat is een onderschatte functie kijk naar speedboten, de rdw is een hele moeilijke partner, ben trouwens wel benieuwd of je de rdw omzeild met dat gto project van je of dat je met hen de strijd bent aangegaan…….
Michiel_vd_Brink zegt
Ik heb met de RDW niks van doen zolang er geen Nederlandse klant is voor de GTO.
Ik heb enkel te maken met de conversie regelgeving van de landen waar de klanten met de auto’s gaan rijden.
De typegoedkeuring van de donorauto blijft geldig.
Michiel_vd_Brink zegt
@ emile: Interessant! Je maakt me nieuwsgierig.
Jan C. zegt
Je ziet vaak dat de spil van een team de aandacht aantrekt. Einstein heeft niet de berekening voor E=MC2 zelf uitgeschreven. Lamborghini betaalde een aantal ontwerpers veel geld om een auto te bouwen die beter was dan een Ferrari. Maar ik denk dat daar ook de kneep zit. Er moet iemand zijn die de knopen doorhakt. Wat ik wil zeggen is, dat samenwerken is goed, maar er moet iemand zijn die het overzicht houdt. Dat moet niet perse diegene zijn die het tekenen doet.
ShelbyGT500 zegt
@Michiel van den Brink
dat is ook de reden dat mijn motivatie achter uit gaat. ondanks wat ik wil berijken dat ook zal berijken.